Чингисийн гэрэлт хөшөө

1961 оны хавар нэрт эрдэмтэн, улс төрч Д. Төмөр-Очирын санаачилгаар Намын төв хорооны Улс төрийн Товчооны шийдвэр гарч, уран барималч Л. Махбалын загвар, удирдлагаар Монголын их хаан Чингисийн аварга сүрлэг гэрэлт хөшөөг түүний мэндэлсэн Дадал сумын гурван нуурын дунд нуурын хойд дэнж дээр босгосон юм. Энэ хөшөөг барьж байгуулах нүсэр ажил өрнөж, нутгийн зөн олон эрвийх дэрвийхээрээ зүтгэсэн билээ.

Зөвхөн нэг жишээ хэлэхэд наян хоёр настай суга таягтай Жамъян гэдэг өвгөн өөрийн хэр чадлаасаа ахадсан гэмээр хоёр том чулууг явган үүрч гурван км газраас авчирч байв. Хөшөөний суурийн том том чулууг нар үзүүлэлгүйгээр газраас ухан гаргаж, тэр шөнөдөө тээвэрлэн авчраад мөн л харанхуйгаар ухсан нүхрүү хийдэг байв. Суурийн нүх нь ч хөшөөний өндөртэйгээ ижил 12м гүн, 9м урт, 5м өргөн байсан гэдэг. Хөшөө боссоноос хойш нэг их удалгүй Д. Төмөр-Очир, Л Махбал нар хэлмэгдэн ажил амьдралаа хохирсон юм. Төдөлгүй МАХН-ын Төв хорооноос хөшөөг буулгах үүргийг Дадал сумын намын үүрийн дарга Г.Цэрэндоржид өгчээ. Нутгийн зон олон хөшөө буулгахыг ил эсэргүүцсэн юм.Тэгээд их хааны хувь заяа түшиж    Г.Цэрэндорж зориглон “буулгалаа” гэж худал мэдэгдсэнээр уг хөшөө тоонтон дээрээ үеийн үед сүндэрлэн үлдсэн түүх нь өдгөө домог болжээ.

            1999 онд бид нутагтаа очоод байтал миний гуравхан настай ач охин хаанаас яаж мэдсэнийг бүү мэд Монголын хөшөө үзъе гэдэг юм байна.Би юун Монголын хөшөө билээ гэж гайхсанаа шуудхан Чингисийн хөшөө рүү очив. Ач маань хөшөө өөд эгцлэн харж чадахгүй айн сүрдэж байлаа. Тэгээд энэ монголын хөшөө мөн үү гэж асуухад мөн гэж хариулсан юм. Тиймээ өдгөө энэ хөшөө мянганы суут хүн, их хаан Чингисийн төдийгүй хамаг монголын билэгдэл болон сүндэрлэж байна.